Beta karoten, który określany jest również jako prowitamina A, jest jednym z ważnych związków wspierających funkcjonowanie organizmu. Chociaż najczęściej kojarzy się z przyspieszaniem opalania, to jednak posiada znacznie szersze właściwości – lecznicze i pielęgnacyjne. O właściwy poziom beta karotenu w organizmie można zadbać na różne sposoby – podstawa to prawidłowe żywienie, lecz w sprzedaży dostępna jest też szeroka gama suplementów diety zawierających ten ważny związek. Dlaczego właściwy poziom beta karotenu ma tak duże znaczenie dla człowieka.
β karoten, czyli inaczej beta karoten to organiczny związek stanowiący prowitaminę witaminy A, czyli organizm wytwarza z niego tę witaminę, gdy jest mu potrzebna. Witamina A pełni dużo ważnych funkcji, dlatego nie może zabraknąć jej w diecie człowieka, jednak nawet sama prowitamina A także pomaga w utrzymaniu dobrego zdrowia na wiele lat.
Właściwości
Prowitamina A w wariancie beta jest odmianą karotenu. Jest jednym z karotenoidów odpowiedzialnych za pomarańczowe, żółte i czerwone zabarwienie warzyw. Właśnie dlatego najwięcej tego związku zawierają produkty o tych kolorach.
Jedną z najważniejszych właściwości beta karotenu jest to, że jest on bardzo silnym przeciwutleniaczem, czyli wykazuje działanie antyoksydacyjne. Dzięki temu może on zapobiegać pojawieniu się stresu oksydacyjnego, który wywołuje szereg niekorzystnych skutków dla organizmu – przyspiesza niszczenie komórek, a tym samym zwiększa ryzyko pojawienia się groźnych schorzeń.
Beta karoten jako prowitamina A przekształcany jest w organizmie w witaminę A, która również posiada bardzo duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania wielu narządów ciała człowieka. Do przekształcenia dochodzi przez enzymy wątrobowe i nienasycone kwasy tłuszczowe. W ten sposób powstaje retinol – jedna z form witaminy A.
Działanie
Właściwy poziom beta karotenu, a tym samym również witaminy A ma bardzo duże znaczenie dla całego organizmu. Najważniejsze korzyści beta karotenu oraz witaminy A to:
Ochrona przed promieniowaniem UV
Właściwy poziom beta karotenu w organizmie zapewnia lepszą ochronę przed szkodliwym promieniowaniem UV docierającym na ziemię ze słońca. To promieniowanie, które przyczynia się do starzenia skóry, a także do pojawienia się raka skóry – czerniaka.
Ze względu na swoje działanie antyoksydacyjne prowitamina A zwalcza wolne rodniki, które powstają w trakcie ekspozycji skóry na promieniowanie słoneczne. W rezultacie pomaga ona w spowolnieniu fotostarzenia skóry, czyli starzenia na skutek działania promieni UV.
W efekcie skóra jest zdrowa, ale też młoda, ponieważ nadmierna ekspozycja na słońce prowadzi do powstawania zmarszczek, wiotkości skóry, przebarwień. Dodatkowo zmniejsza ryzyko nowotworów skóry.
Należy jednak pamiętać o tym, że w żadnym wypadku stosowanie beta karotenu nie może zastępować ochrony skóry przed promieniowaniem UV, czyli stosowania kremów z wysokim filtrem przeciwsłonecznym.
Prawidłowy wzrok
Drugim ważnym zastosowaniem beta karotenu jest ochrona przed uszkodzeniem narządu wzroku. To również zasługa jego antyoksydacyjnego działania.
Z pomocą beta karotenu wzrok jest ostrzejszy, także po zmroku – związek ten zapobiega występowaniu tak zwanej kurzej ślepoty, czyli choroby, która objawia się przez pogorszone widzenie w ciemności. Również redukuje ryzyko syndromu suchego oka, zwyrodnienia plamki żółtej (AMD), zaćmy oraz innych schorzeń narządu wzroku, które w starszym wieku mogą prowadzić nawet do utraty widzenia.
Lepsza odporność
Osoby, które dbają o właściwy poziom prowitaminy A w swoim organizmie, rzadziej zapadają na różnego rodzaju schorzenia, między innymi na infekcje wirusowe. Związek ten skutecznie wspiera działanie układu odpornościowego.
Redukcja złego cholesterolu
Dużym atutem beta karotenu jest redukcja nadmiaru złego cholesterolu w organizmie, który odpowiedzialny jest za tworzenie niebezpiecznych złogów prowadzących do miażdżycy naczyń krwionośnych, udarów mózgu.
Opóźnienie procesów starzenia się skóry
O odpowiedni poziom beta karotenu warto zadbać także wtedy, gdy celem jest młody wygląd skóry na lata. Prowitamina A reguluje procesy rogowacenia skóry i nabłonka, chroni przed przebarwieniami, a także opóźnia procesy starzeniowe, które wywoływane są przez promieniowanie UV oraz wolne rodniki.
Działanie przeciwnowotworowe
Dodatkowo prowitamina A wykazuje działanie antynowotworowe, między innymi zmniejsza ryzyko zapadalności na raka skóry oraz na nowotwory płuc.
Źródła i występowanie
Najbogatsze źródła beta karotenu to warzywa o zabarwieniu żółtym, pomarańczowym i czerwonym. Również duże ilości znajdują się w innych warzywach, zwłaszcza liściastych.
Najwięcej beta karotenu w 100 g zawierają:
- marchew 9938 mcg
- morele suszone 7842 mcg
- liść pietruszki 5410 mcg
- szpinak 4243 mcg
- szczypiorek 3400 mcg
- czerwona papryka 3165 mcg
- dynia 2974 mcg
- koperek 2100 mcg
- morele 1523 mcg
- brokuły 920 mcg
- pomidor 640 mcg
- brzoskwinie 595 mcg
Zatem głównym źródłem prowitaminy A powinna być dieta bogata w warzywa i owoce.
Dawkowanie
W sprzedaży można znaleźć pełną gamę suplementów diety posiadających w swoim składzie prowitaminę A – beta karoten.
Dzienne dobowe zapotrzebowanie na ten związek to około 6 mg na dobę dla dorosłego człowieka.
Suplementy diety wskazane są dla osób narażonych na niedobory, między innymi:
- u osób z nadwrażliwością na promienie słoneczne
- w stanach zapalnych skóry, błon śluzowych, na przykład pokrzywki świetlne, bielactwo, fotodermatozy
- przy zaburzeniach widzenia o zmierzchu
- przy obniżonej odporności
- u osób na dietach redukcyjnych
- u kobiet stosujących doustne środki antykoncepcyjne
Skutki uboczne
Nadmierne stosowanie produktów zawierających prowitaminę A może powodować pojawienie się bólów brzucha, biegunki, a przy długotrwałym stosowaniu przejściowego żółtego zabarwienia skóry.
Suplementacji beta karotenu nie zaleca się u osób, u których występuje ciężka niewydolność nerek i wątroby.
Cena
Suplementy diety z beta karotenem mają przystępne ceny. Najczęściej za opakowanie zawierające 60-100 sztuk tabletek należy zapłacić od 8 do 20 złotych.
Opinie
Ze względu na swoje prozdrowotne działanie beta karoten ma wiele pozytywnych opinii, zwłaszcza wśród osób opalających się, dbających o swoją skórę oraz o zdrowie w sposób długoterminowy – wzrok, serce, odporność.
Warto więc pamiętać o dużym znaczeniu beta karotenu i codziennie jeść warzywa i owoce bogate w ten związek. W okresach niedoborów można także posiłkować się suplementami, lecz nie powinno się ich traktować jako zamiennika zdrowej diety.
