Borelioza – objawy, badania i leczenie

Borelioza to choroba powstająca na skutek ukąszenia kleszcza. Nie każdy kleszcz przenosi bakterie wywołujące boreliozę, czyli krętki Borrelia burgdorferi, a także Borrelia garinii i Borrelia afzelii. Gdy jednak dojdzie do ukąszenia, a także do pojawienia się rumienia wędrującego, konieczna jest wizyta u lekarza, aby rozpocząć odpowiednie leczenie. Co warto wiedzieć na temat boreliozy? Zapraszamy do sprawdzenia najważniejszych informacji o tej chorobie, która diagnozowana jest obecnie u coraz większej liczby osób.

Co to jest?

Choroba określana jako borelioza, a także jako choroba z Lyme lub rzadziej krętkowica kleszczowa, jest chorobą zakaźną dotykającą wielu układów ciała. Chorują na nią człowiek i zwierzęta.

Zaliczana jest do szerszej grupy chorób odkleszczowych, czyli przenoszonych przez kleszcze. Włączają one również kleszczowe zapalenie mózgu, a także rzadziej choroby jak babeszjoza, tularemia, anaplazmoza, porażenie kleszczowe, gorączka plamista Gór Skalistych, dur powrotny.

Przyczyny

Bezpośrednią przyczyną boreliozy są krętki Borrelia burgdorferi, a także Borrelia garinii i Borrelia afzelii, którymi zakażone są niektóre kleszcze. Rezerwuarem tych bakterii są także inne zwierzęta, między innymi gryzonie, jelenie, sarny czy wilki.

Drogą zakażenia jest ugryzienie spowodowane przez kleszcza. Kleszcze żywią się krwią. Przyczepiają się do skóry z użyciem aparatu kłująco-ssącego. Wprowadzają wtedy także substancję znieczulającą, dlatego ukąszenie nie jest bolesne. Do przedostania się krętków do organizmu dochodzi wraz ze śliną albo wymiocinami kleszcza.

Kleszcze najczęściej wkłuwają się w miejscach jak:

• pachy
• pachwiny
• plecy
• pośladki
• wewnętrzna strona ud
• wewnętrzna strona ramion
• owłosiona skóra głowy
• ucho

Zazwyczaj do przekazania bakterii Borrelia burgdorferi dochodzi po 24-48 godzinach od wszczepienia się kleszcza w skórę, dlatego jego szybkie wyciągnięcie zmniejsza ryzyko infekcji.

Po zakażeniu krętki Borrelia mogą przenikać do komórek ludzkich, aby tam tworzyć formy przetrwalnikowe, w tym cysty. Właśnie dlatego choroba może dać o sobie znać dopiero po dłuższym czasie, na przykład po kilku latach od ukąszenia kleszcza.

Rodzaje

Borelioza może powodować różne dolegliwości, dlatego też wyróżnia się kilka jej rodzajów.

Główne rodzaje boreliozy:

• borelioza stawowa
• borelioza kardiologiczna
• neuroborelioza

Borelioza stawowa

Boreliozowe zapalenie stawów, które określane jest także jako LA od Lyme arthritis, jest skutkiem zajęcia stawów przez krętki i może mieć postać ostrą lub przewlekłą.

Głównym objawem dolegliwości są bóle stawowe oraz obrzęki stawów. Najczęściej są one zlokalizowane w stawach dużych jak łokcie, barki, kolana czy stawy biodrowe, ale także może zajmować stawy mniejsze, na przykład w dłoniach. Ze względu na swoje objawy często mylona jest ona z reumatoidalnym zapaleniem stawów – RZS.

Borelioza kardiologiczna

Powoduje dolegliwości ze strony serca. To powikłania, które występują dość rzadko, ponieważ obserwowane są one u poniżej 1% zakażonych w Europie.

Dolegliwość ta ma postać boreliozowego zapalenia mięśnia sercowego. Towarzyszą jej dolegliwości jak bóle w klatce piersiowej, duszności, zmęczenie, osłabienie, nocne poty, szybsze bicie serca. Może dochodzić także do choroby wieńcowej, zapalenia wsierdzia, osierdzia, kardiomiopatii rozstrzeniowej.

Neuroborelioza

Borelioza może również powodować powikłania neurologiczne. Neuroborelioza dotykająca układu nerwowego wywołuje zapalenie opon mózgowych, zapalenie mózgu, porażenie nerwu twarzowego, zapalenie nerwu wzrokowego powodujące zaburzenia widzenia.

Objawy wskazujące na neuroboreliozę to między innymi bóle głowy, neuropatie, fibromialgia. Dotykają one nawet około 15-40% osób zakażonych krętkami Borrelia burgdorferi.

Objawy

Choroba daje zróżnicowane objawy, które również różnią się w zależności od jej fazy.

Faza wczesna – borelioza miejscowa:

• Pierwsze objawy pojawiają się po około 3-30 dniach, licząc od momentu ukąszenia przez kleszcza.
• Głównym objawem fazy wczesnej jest rumień wędrujący, czyli charakterystyczne zaczerwienienie w formie kół w miejscu ukąszenia.
• Pojawiają się inne objawy przypominające przeziębienie, grypę, w tym bóle głowy, gorączka, bóle stawowe,
• Rzadkim objawem jest chłoniak limfocytarny.

Faza wczesna – borelioza rozsiana:

• Faza ta rozpoczyna się parę tygodni albo parę miesięcy od momentu ukąszenia kleszcza.
• Dochodzi wtedy do przedostawania się krętków Borrelia burgdorferi do stawów, serca oraz do układu nerwowego, dlatego pojawiają się objawy stawowe, kardiologiczne i neurologiczne.
• Obserwowane są także objawy jak przemęczenie, osłabienie, senność, problemy ze wzrokiem, rumienie na skórze, pogorszone samopoczucie psychiczne.

Faza późna – borelioza przewlekła:

• Przewlekłe dolegliwości pojawiają się zwykle po kilku latach od momentu zakażenia.
• To faza, w której dochodzi do nasilenia się dolegliwości stawowych, kardiologicznych i neurologicznych.
• Objawy mogą być tak poważne, że przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu.

Badania, testy i diagnostyka

Aby określić, czy doszło do zakażenia, można skorzystać z odpowiednich badań. Warto jednak pamiętać o tym, że nie zapewniają one 100% wykrywalności.

Pierwsze badanie można wykonać po kilku tygodniach od zakażenia, gdy w krwi zaczynają pojawiać się przeciwciała w klasach IgM oraz IgG.

Najczęściej prowadzone testy na boreliozę:

• Test ELISA – mniej wiarygodny, kosztuje około 80-100 złotych.
• Test Western Blot – bardziej wiarygodny, kosztuje około 200-300 złotych.

Dodatkowo zaleca się również wykonanie badania samego kleszcza, dlatego po jego wyciągnięciu nie należy go wyrzucać. Test wykrywa, czy kleszcz był zakażony krętkiem Borrelia burgdorferi. Cena to około 150 złotych.

Leczenie

Leczenie boreliozy powinno być rozpoczęte jak najszybciej, ponieważ wtedy możliwe jest uzyskanie większej szansy na jej całkowite wyleczenie.

Procedura leczenia boreliozy może odbywać się zgodnie z jedną z dwóch procedur:

• Procedura IDSA – Amerykańskiego Towarzystwa Chorób Zakaźnych (The Infections Diseases Society of America). Polega ona na stosowaniu krótkiej antybiotykoterapii.
• Procedura ILADS – Międzynarodowego Towarzystwa ds. Boreliozy i Chorób z Nią Powiązanych (The International Lyme and Associated Diseases Society). Antybiotykoterapia odbywa się wtedy znacznie dłużej.

Najczęściej do leczenia stosowane są antybiotyki jak doksycyklina, azytromycyna, amoksycylina, klarytromycyna, cefuroksym.

Ponadto stosowane jest leczenie naturalne według różnych protokołów. Bazuje ono na stosowaniu ziół, olejków roślinnych.

Szczepienie

W przeszłości dostępne było szczepienie przeciwko boreliozie, jednak okazało się, że powoduje ono poważne skutki autoimmunologiczne, dlatego obecnie szczepionka nie jest dostępna. Trwają jednak badania nad nowymi szczepionkami, dlatego być może w przyszłości pojawi się bezpieczniejszy preparat.

Dostępne jest natomiast szczepienie na kleszczowe zapalenie mózgu, które jest jednym ze skutków ubocznych zakażenia krętkami. Koszt szczepionki to około 400 zł.

Skutki choroby

Nieleczona lub nieleczona prawidłowo choroba może wywołać skutki uboczne. Najczęściej dochodzi wtedy do jej przejścia z fazy ostrej w przewlekłą, która powoduje pojawienie się objawów stawowych, kardiologicznych oraz neurologicznych.

Wśród skutków znajdują się między innymi:

• mrowienie i drętwienie kończyn
• niedomykalność szpary powiek
• porażenie nerwu twarzowego
• sztywność szyi
• zapalenie mózgu
• zapalenie nerwu wzrokowego
• zapalenie opon mózgowych
• zapalenie osierdzia i wsierdzia
• kardiomiopatia rozstrzeniowa
• zapalenie stawów

Czy jest zaraźliwa?

Borelioza nie jest chorobą zaraźliwą, dlatego nie można zakazić się nią od osoby, która na nią choruje.

Borelioza u zwierząt domowych

Borelioza jest także diagnozowana u zwierząt domowych, najczęściej u psów. Towarzyszą jej objawy jak rumień, gorączka, brak apetytu, apatia, obrzęki stawów, trudności z poruszaniem się. Może on także powodować objawy ze strony serca, układu nerwowego.

U zwierząt, podobnie jak u ludzi, można wykonać testy na boreliozę. Leczenie boreliozy u zwierząt polega na stosowaniu antybiotykoterapii.

---