Rozmaryn towarzyszy ludziom od zarania dziejów i nadal jest on niezwykle cennym ziołem, które znalazło szerokie zastosowanie. Korzyści płynących ze stosowania tej rośliny jest naprawdę wiele. Wpływa ona korzystnie praktycznie na cały nasz organizm. Poprawia krążenie krwi, wspiera pamięć, usprawnia trawienie, redukuje ból, odtruwa organizm i odmładza skórę. Jest to roślina zmniejszająca stres, poprawiająca nastrój, redukująca stany zapalne i przeciwdziałająca rozwojowi chorób narządu wzroku. Oprócz właściwości leczniczych wykazuje również działanie kosmetyczne. Rozmaryn można spotkać pod najróżniejszymi postaciami – jako przyprawę, wino, miód, nalewkę, olejek, napar, odwar czy też suplement diety. Z całą pewnością warto zainteresować się tą niezwykłą rośliną, która jest w stanie nawet ochronić nas przed atakiem kleszcza.
Biologia i uprawa
Rozmaryn lekarski jest ciepłolubną rośliną z rodziny jasnotowatych. Porasta on obszary znajdujące się w rejonie Morza Śródziemnego. W dużej ilości występuje w krajach takich jak Francja, Włochy, Grecja, Hiszpania i Tunezja. Roślinę tą można też spotkać z łatwością na wybrzeżu Morza Czarnego, w USA i w Meksyku. Rozmaryn jest wiecznie zielonym krzewem osiągającym wysokość dwóch metrów. Liście są ciemnozielone i podwinięte, a kwiaty przybierają zabarwienie różowe lub niebieskie. Liście tej rośliny przypominają krótkie igły. Na wierzchu są one ciemnozielone, ale od spodu mają białe lub szare zabarwienie. Ich zapach ze względu na dużą ilość olejków eterycznych jest bardzo intensywny. W zależności od odmiany rozmarynu kwiaty i liście mogą mieć inny kolor i pokrój. Różnią się one także zapachem. Na świecie hoduje się mnóstwo odmian rozmarynu. Albus jest odmianą o kwiatach białych, a Pyramidalis i Salem mają kwiaty o zabarwieniu bladoniebieskim. Z kolei odmiany Pinkie, Majorica Pink i Roseus mają kwiaty o kolorze różowym. Natomiast odmiana Severn Sea posiada kwiaty fioletowe. Ciekawą odmianą o jasnozielonych liściach i cytrynowym aromacie jest Arp. Żółte plamy na liściach ma Aureus, a wąskie i ciemnozielone liście Benenden Blue. Rozłożystymi pędami charakteryzuje się odmiana Several, a nieprzeciętną wysokością i wzniesionym pokrojem odmiana Miss Jessop’s Upright. Chociaż rozmaryn niezbyt dobrze znosi ujemne temperatury, to odmiany Arp i Salem wyróżniają się większą wytrzymałością.
Roślina ta uprawiana jest w wielu krajach. Wymaga nasłonecznionego i ciepłego stanowiska. Podłoże powinno być dobrze przesiąkalne i nagrzewające się, a jego pH powinno być obojętnie lub lekko zasadowe. W Polsce uprawia się rozmaryn w doniczkach, gdyż jest bardzo słabo oporny na mróz. Jest za to bardzo odporny na suszę. Rozmnażać można go z nasion. Roślinę tą sadzi się na wiosnę (można wysiać już w marcu) lub jesienią w przypadku strefy mrozoodporności. Przed posadzeniem należy wzbogacić glebę o wolnorozpuszczający się nawóz i powtarzać tą czynność co roku. Powinna być ona wilgotna, ale należy się wystrzegać nadmiaru wody. W przypadku rozmarynu w ogrodzie należy pamiętać o dobrym zabezpieczeniu krzewinek na zimę. Po przekwitnięciu lekko przycina się pędy. Liście na susz zbiera się wczesną wiosną do środka lata. Nie wolno ścinać łodyg, gdyż nie odrosną. Uprawiając rozmaryn w pojemniku, co roku należy przesadzić go do większego o 1-2 cm. Rośliny tej nie trzeba przycinać, chyba że ze względów estetycznych. Świeże listki do bieżącego spożycia można zbierać przez cały okres wegetacji. Do suszenia zbieramy je z gałązek podczas kwitnienia rośliny lub zaraz po przekwitnięciu. Ziele suszymy w ciepłym, zacienionym i przewiewnym miejscu. Wysuszone liście przybiorą zielonoszary kolor, a w smaku będą gorzkawe. Przechowujemy je w szczelnie zamkniętym naczyniu szklanym w ciemnym miejscu lub mrozimy.
Należy liczyć się z tym, że rozmaryn jest kapryśną rośliną. Problemem może być usychanie, brązowienie liści czy też pojawienie się białego nalotu na nich. Nadmiar wody w glebie powoduje choroby i zamieranie rośliny. Problemem w przypadku rozmarynu są przędziorki, czerwce, mączniaki i wełnowce.
Właściwości
Rozmaryn posiada bardzo charakterystyczny smak, jest on silny i lekko sosnowy i jednocześnie delikatnie gorzki. Jego zapach także jest intensywny, wręcz gryzący. Na szczególną uwagę zasługuje występujący w tej roślinie kwas rozmarynowy. Co ciekawe, kwas ten obecny jest także w wielu innych roślinach zielnych (np. szałwia, melisa, bazylia czy oregano). Na rynku dostępnych jest cała masa najróżniejszych kosmetyków, preparatów i suplementów diety zawierających kwas rozmarynowy. Ten związek aktywny ma bowiem niezwykłe właściwości. W rozmarynie znajdziemy polifenole, karnozol, olejki lotne, kwas ferulowy, garbniki, flawonoidy, epirozmanol, izorozmanol, trójterpeny, saponiny, żywice, fitosterole i gorycze. Zioło to posiada silne właściwości antywirusowe, bakteriobójcze i grzybobójcze. Wzmacnia także odporność i działa przeciwnowotworowo. Roślina ta znana jest ze swoich właściwości przeciwzapalnych i wzmacniających układ odpornościowy. Rozmaryn poprawia krążenie krwi w całym organizmie i jest bogactwem przeciwutleniaczy, które rozprawiają się z wolnymi rodnikami odpowiedzialnymi za procesy starzenia się komórek organizmu. Roślina ta usprawnia również trawienie i redukuje dolegliwości związane z układem pokarmowym. Jest niezwykle pomocna przy wzdęciach czy też problemach z nadkwasotą żołądka i związanym z tym refluksem.
Na korzyść rozmarynu przemawia to, że usprawnia on funkcjonowanie wątroby i pęcherzyka żółciowego. Nie każdy zdaje sobie z tego sprawę, ale w roślinie tej znajdują się niemałe ilości żelaza, dlatego też zioło to przeciwdziała niedokrwistości. Jego zaletą jest zmniejszanie poziomu cholesterolu we krwi i opóźnianie skutków chorób zwyrodnieniowych. Po rozmaryn warto jak najbardziej sięgać przy zatruciu pokarmowym, gdyż jest wówczas niezwykle pomocnym medykamentem prosto z natury. Rozmaryn posiada właściwości kojące, odżywcze i poprawiające zdolności pamięci. Stosuje się go w leczeniu dny moczanowej i artretyzmie. Chroni on błony komórkowe przed uszkodzeniami, pobudza umysł, oczyszcza krew, redukuje ból i poprawia krążenie, zwalcza egzemę, likwiduje nieświeży oddech i wzmaga koncentrację. Roślina ta posiada działanie uspokajające, przeciwskurczowe, antyseptyczne, napotne i przyspieszające gojenie ran. Stymuluje ona porost włosów, przywraca skórze właściwe pH, przeciwdziała łupieżowi i zmianom skórnym, nabłyszcza i wygładza włosy. Kwas rozmarynowy zapobiega utlenianiu się cząsteczek LDL i działa synergistycznie z likopenem. Kwas ten działa przeciwalergicznie, zapobiega tworzeniu się blaszek miażdżycowych, koi układ nerwowy i zapobiega rozpadowi komórek krwi. Przypisuje się mu nawet działanie odmładzające. Rozmaryn łagodzi bóle głowy, eliminuje migreny i ataki epileptyczne, minimalizuje powstawanie zmarszczek, działa ściągająco i przeciwbiegunkowo oraz poprawia nastrój i rozkurcza mięśnie gładkie jelit.
Działanie i zastosowanie
Zmarszczki
Rozmaryn działa nie tylko przeciwstarzeniowo, ale wręcz odmładzająco. Na szczególną uwagę zasługuje olejek rozmarynowy, który posiada silne właściwości antyoksydacyjne i powstrzymuje wszelkie procesy starzenia się skóry w postaci jej wiotczenia czy zmarszczek. Chroni on skórę przed niekorzystnym działaniem promieniowania słonecznego, które to przyczynia się do powstawania nieestetycznych zmarszczek na twarzy.
Twarz
Rozmaryn można wykorzystać do przygotowania domowej maseczki na twarz. Roślina ta ma działanie upiększające. Świetnie tonizuje skórę, działa antyseptycznie, pobudza mikrokrążenie i głęboko oczyszcza skórę. Wystarczą dwie łyżki ziela zalane szklanką wrzątku do uzyskania naparu, który wykorzystamy do przygotowania maseczki wygładzającej. Mieszamy go w takiej samej proporcji z glinką, aż do uzyskania gęstej jednolitej masy. Taką miksturę nakładamy na oczyszczoną skórę twarzy i trzymamy przez 20 minut, po czym spłukujemy letnią wodą.
Na pamięć
Już samo wąchanie rozmarynu przyczynia się do poprawienia pamięci. W starożytności kobiety dawały swoim lubym gałązki rozmarynowe, aby nie zapomnieli oni o swoich ukochanych. Rozmaryn wykorzystywano także jako kadziło ze względu na jego niezwykły aromat. Wszystko to za sprawą obecnych w tej roślinie olejków eterycznych. Znajdujący się w rozmarynie związek 1,8 cyneol ma wpływ na receptory znajdujące się w mózgu, które odpowiadają za procesy myślowe i kojarzenie. Okazuje się, że wąchanie tej rośliny może zwiększyć pamięć nawet kilkudziesięciokrotnie.
Na włosy
Rozmaryn idealnie sprawdza się do pielęgnacji włosów, szczególnie w postaci olejku i płukanki. Roślina ta nie tylko stymuluje porost włosów, ale i wzmacnia cebulki oraz przyspiesza podział komórek skóry. Jest to świetny surowiec mający korzystny wpływ na kondycję skóry głowy. Kosmyki nabierają blasku, są ładnie wygładzone i ujarzmione. Znacznie łatwiej jest także rozczesać włosy. Jeśli ktoś ma problem z niesfornymi włosami, które nie są podatne na układanie ani też modelowanie, to jak najbardziej warto regularnie sięgać po rozmaryn. Chroni on włosy przed wpływem gorącego powietrza i przyspiesza suszenie. Zabezpiecza kosmyki także przed szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych w postaci promieniowania słonecznego, zanieczyszczeń czy chloru z wody. W przypadku osób borykających się z zaburzonym pH skóry głowy, nadmierną pracą gruczołów łojowych i przetłuszczaniem się włosów czy też z łupieżem, to rozmaryn będzie strzałem w dziesiątkę.
Na skórę
Rozmaryn jest bardzo chętnie wykorzystywanym surowcem w kosmetyce. Posiada on właściwości antyseptyczne i ściągające. Idealnie nadaje się do pielęgnacji skóry tłustej i trądzikowej. Znajdziemy go w tonikach, płynach micelarnych, peelingach, szamponach i kremach. Jest to świetny przeciwutleniacz, dlatego też wykorzystywany jest w kosmetykach anti-aging. Rozmaryn posiada właściwości antycellulitowe i rozjaśniające, a więc doskonale sprowadza się przy problemach z pomarańczową skórką i przebarwieniach na skórze.
Na kleszcze
Jest wiele roślin, które odstraszają kleszcze, co zmniejsza ryzyko wbicia się ich w nasza skórę i zakażenia krętkami boreliozy. Z całą pewnością warto się zabezpieczyć i skorzystać ze skutecznych darów natury. Jedną z polecanych roślin jest rozmaryn, którą warto mieć w ogródku i nawet w domu. Rozmaryn jest wykorzystywany do produkcji sprayów przeciw kleszczom i różnym insektom. Owady nie lubią jego zapachu.
Alergia
Przy alergii bardzo pomocny okazuje się być rozmaryn, który posiada właściwości przeciwhistaminowe, redukując nieprzyjemne symptomy alergii. Ponadto roślina ta wpływa korzystnie na pracę układu pokarmowego, usprawniając trawienie.
Nadciśnienie
Nadciśnienie jest zmorą wielu osób i pojawia się w coraz młodszym wieku. Z pomocą przychodzą m.in. zioła, a wśród ich rozmaryn. Roślina ta obniża ciśnienie krwi. Dodatkowo poprawia pracę mięśnia sercowego, zmniejsza ryzyko rozwoju cukrzycy i miażdżycy.
W ciąży
W przypadku kobiet ciężarnych ze stosowaniem ziół należy być bardzo ostrożnym. Niektóre rośliny nie są wskazane i mogą wręcz okazać się szkodliwie dla płodu rozwijającego się w łonie przyszłej matki. Przykładem jest rozmaryn, szczególnie jeśli ciąża nie przebiega prawidłowo. Stosowanie wówczas rozmarynu zwiększa ryzyko poronienia. Nie jest on także polecany kobietom borykającym się z problemami z sercem, co należy mieć na uwadze.
Karmienie piersią
Kobiety w okresie laktacji mogą stosować ciepłe okłady z naparu rozmarynu w przypadku wystąpienia zapalenia piersi, co należy robić przed karmieniem. Jeśli chodzi o ryzyko laktacyjne, to jest ono bardzo niskie. Nie ma żadnych danych odnośnie przenikania związków zawartych w rozmarynie do kobiecego pokarmu. Sporadyczne spożywanie tej rośliny nie ma żadnego wpływu na karmienie piersią.
Skutki uboczne i przeciwwskazania
Rozmarynu nie należy stosować w ciąży. Przeciwwskazaniem jest uczulenie na liść rozmarynu i preparaty go zawierające. Roślina ta spożywana w nadmiarze może powodować wymioty i skurcze. Może też wykazywać interakcje z niektórymi lekami.
Jak stosować rozmaryn?
- Olejek z rozmarynu jest świetną opcją w przypadku skóry, szczególnie ze względu na swoje antyoksydacyjne właściwości. Można przygotować go samodzielnie w domu lub kupić gotowy. Świetnie sprawdzi się on także na włosy. Taki olejek rozmarynowy uzyskuje się poprzez destylację pączków tej rośliny. Ma wyraźny i orzeźwiający zapach ziołowy.
W domu można zrobić olejek rozmarynowy na bazie maceratu. Wystarczy zblendować gałązki rozmarynu, po czym proszek wsypać do naczynia z ciemnego szkła i zalać preferowanym olejem. Następnie całość zakręcamy i odstawiamy w nasłonecznione miejsce. Taka mikstura musi się macerować przez co najmniej pół miesiąca, pamiętając o codziennym potrząsaniu słoikiem. Macerat zgęstnieje i ściemnieje, co oznaczać będzie jego gotować do użycia. Miksturę należy wówczas przecedzić i zakonserwować przez dodanie witaminy E.
- Przyprawa – rozmaryn świetnie sprawdza się jako przyprawa zarówno w wersji suszonej, jak i świeżej. Można dodać go do niemalże każdego dania, gdyż świetnie wzbogaci on jego smak i nada potrawie charakteru. Nie mówiąc już o korzystnym wpływie na funkcjonowanie naszego organizmu. Idealnie sprawdza się szczególnie w daniach rybnych i mięsnych. Tak naprawdę to rozmaryn wydobędzie smak z każdej potrawy – niezależnie od tego czy jest kwaśna czy też w wersji słodkiej. Warto dodawać go do roślin strączkowych, pomidorów, szpinaku, dań jajecznych, zup i nawet do sosów.
- Herbata – napary z rozmarynku są delikatne i bardzo przyjemne w smaku. Mają charakterystyczny zapach, który działa odprężająco na umysł i ciało. Do przygotowania naparu z rozmarynu potrzebować będziemy łyżeczki suszonego ziela, który zalejemy filiżanką wrzątku. Pozostawiamy do zaparzenia się pod przykryciem na 15 do 20 minut.
- Wywar z rozmarynu najlepiej jest wykonać ze świeżych gałązek tej rośliny. Wystarczy do pięciu gałązek świeżego rozmarynu, które gotujemy w wodzie przez kilka minut, po czym pozostawiamy do ostygnięcia i przecedzamy.
- Tabletki – na rynku dostępnych jest cała masa najróżniejszych suplementów diety zawierających w swoim składzie większe lub mniejsze ilości rozmarynu. Zwykle są to kapsułki zawierające sproszkowane zioła.
- Miód rozmarynowy powstaje z nektaru pochodzącego z kwiatów tej rośliny. Mianem takiego miodu można określić ten, w którym co najmniej połowa nektaru pochodzi właśnie z kwiatów rozmarynu.
- Wino – już w starożytności przyprawiano wino rozmarynem, tworząc w ten sposób niezwykle aromatyczny i prozdrowotny trunek. Aromatyzuje się nim także likiery, wódki żołądkowe i nawet piwo. Alkohol z rozmarynem świetnie poprawia krążenie, przeciwdziała żylakom i pomaga uprać się z cellulitem.
Do przygotowania domowej nalewki z rozmarynem potrzebować będziemy szklanego pojemnika z możliwością hermetycznego zamknięcia, gałązek świeżego rozmarynu i alkoholu 96%, którym zalejemy naczynie wypełnione rozmarynem. Szczelnie zamkniętą miksturę pozostawiamy w ciemnym i chłodnym miejscu na ponad dwa tygodnie, pamiętając o codziennym wstrząsaniu słoikiem. Na koniec przecedzamy nalewkę. Na koniec przecedzamy nalewkę i przelewamy ją do butelek wykonanych z ciemnego szkła. Przechowujemy ją w chłodnym miejscu.
Z kolei o przygotowania wina rozmarynowego potrzebować będziemy dwóch drobno posiekanych liści świeżego rozmarynu, które zalejemy litrem białego, wytrawnego wina. Taką miksturę pozostawiamy na tydzień w ciemnym miejscu, po czym przecedzamy i możemy już raczyć się trunkiem swojej własnej produkcji.
Przepisy
Focaccia z rozmarynem
Składniki: dwie szklanki mąki, 230 szklanki letniej wody, dwie łyżki oliwy z oliwek, półtorej łyżeczki soli, półtorej łyżeczki suchych drożdży instant, wyciśnięty ząbek czosnku, gałązka rozmarynu.
Wykonanie: wszystko oprócz rozmarynu mieszamy, tworząc elastyczne ciasto o jednolitej konsystencji. Dobrze wyrobione ciasto odstawiamy na półtorej godziny w ciepłe miejsce, po czym przekładamy na blachę wyłożoną papierem do pieczenia i znowu pozostawiamy na 50 minut w ciepłym miejscu. Potem robimy dziurki w cieście i wsadzamy do każdej rozmaryn, po czym wstawimy blachę do piekarnika rozgrzanego do 200 st. C na 20 minut.
Ziemniaki z rozmarynem
Składniki: ziemniaki, pięć łyżek świeżo posiekanego rozmarynu, osiem łyżek oliwy z oliwek, pieprz i sól do smaku.
Kurczak w rozmarynie
Składniki: pierś z kurczaka, ząbek czosnku, oliwki, gałązka świeżego rozmarynu, łyżka słodkiej papryki, dwie łyżki masła, sól i pieprz.
Wykonanie: mięso pokrojone na kotlety nacieramy czosnkiem, solą, pierzem i papryką, po czym podsmażamy na maśle i dokładamy rozmaryn podczas smażenia. Podajemy z oliwkami.
