Zeaksantyna to mniej znana siostra luteiny. Chociaż oba te związki znajdują się w siatkówce oczu i mają podobną funkcję, czyli dbają o zdrowy wzrok, to jednak różnią się swoim działaniem. Podczas gdy luteina jest obecna na obrzeżu siatkówki, zeaksantyna grupuje się w jej centrum, czyli w plamce żółtej. To właśnie ta część oka odpowiada za najostrzejsze widzenie. Gdy zeaksantyny jest mało, może powodować to pogorszenie wzroku, a nawet prowadzić do zwyrodnienia plamki żółtej. Jak zatem zadbać o jej prawidłową ilość w organizmie?
Wzrok to jeden tych zmysłów człowieka, który pełni bardzo ważną rolę. To dzięki niemu odbieramy informacje o wyglądzie otoczenia. Oko to skomplikowany narząd. Jego najważniejszą częścią jest cienka błona – siatkówka. W siatkówce znajdują się czopki i pręciki, które pełnią rolę światłoczułych receptorów. Głównym punktem siatkówki jest plamka żółta, gdzie fotoreceptorów jest najwięcej. Receptory w gałce ocznej odbierają bodźce świetlne pochodzące z zewnątrz, a potem przekazują przez nerw wzrokowy aż do mózgu.
Dla prawidłowego działania narządu wzroku duże znaczenie mają dwa karotenoidy, czyli luteina i zeaksantyna. Warto bliżej przyjrzeć się tej drugiej, która jest mniej znana, lecz pełni równie istotną rolę w trosce o zdrowie oczu.
Źródła występowania
Zeaksantyna jest karotenoidem – jednym z najczęściej występujących w naturze. Syntetyzowana jest przez rośliny i niektóre mikroorganizmy. Zwierzęta, a także człowiek nie mogą jej produkować, dlatego muszą pobierać ją wraz z dietą.
Jej charakterystyczną cechą jest żółto-pomarańczowy kolor – to właśnie on jest odpowiedzialny za zabarwienie produktów bogatych w ten związek, między innymi papryki, kukurydzy, szafranu, jagód goji. Poza tym jest on obecny w dużych ilościach w zielonych warzywach liściastych.
Naturalne źródła w pożywieniu:
- pomidory
- papryka
- brokuły
- brukselka
- szpinak
- jarmuż
- sałata
- boćwinka
- jagody goji
- kukurydza
- szafran
- spirulina
Warto pamiętać o tym, że najlepsze efekty przynosi spożywanie produktów bogatych w zeaksantynę wraz z tłuszczami, ponieważ jest ona rozpuszczalna w tłuszczach.
Duże ilości zeaksantyny zawierają również ziele fiołka polnego, fiołka trójbarwnego, nagietek, aksamitka wzniesiona.
Właściwości
Zeaksantyna jest zaliczana do grupy ksantofili stanowiących podgrupę karotenoidów – prekursorów witaminy A, które są jednymi z najważniejszych źródeł tej witaminy w diecie człowieka.
Związek ten znajduje się w siatkówce oka – tam odpowiedzialny jest za prawidłowe widzenie. Wraz z luteiną posiada takie same chemiczne formuły. Jedyna różnica pomiędzy tymi dwoma związkami to inne podwójne wiązania. Każdy z nich ma istotne znaczenie dla narządu wzroku, zabezpieczając go przed mikrouszkodzeniami, które mogą prowadzić do pogorszenia jakości widzenia, a także do schorzeń, w tym do AMD – zwyrodnienia plamki żółtej.
Ten karotenoid stosowany jest również jako dodatek do żywności – pigment oznaczony numerem E161h.
Działanie
Zeaksantyna jest kluczowa dla prawidłowego widzenia. Właśnie dlatego należy dostarczać dużą ilość tego karotenoidu wraz z dietą, aby zadbać o prawidłową pracę oczu.
Właściwy poziom zeaksantyny ma duże znaczenie dla osób dojrzałych, starszych, ale też pracujących przy komputerze, często korzystających z telewizji czy kierowców.
Związek ten wykazuje:
- silne działanie antyoksydacyjne – dzięki temu redukuje ilość wolnych rodników odpowiedzialnych za starzenie się komórek, które powstają w oku pod wpływem światła i mogą uszkadzać jego tkankę
- zdolność do filtracji światła UV i wysokoenergetycznego światła niebieskiego – zabezpiecza tkanki oka przed uszkodzeniem przez światło emitowane przez słońce oraz przez ekrany urządzeń elektronicznych
Badania prowadzone nad zeaksantyną oraz nad luteiną wykazały, że związki te zmniejszają ryzyko uszkodzenia oksydacyjnego oczu, a także zachorowania na AMD – zwyrodnienie plamki żółtej
AMD (ang. Age-related Macular Degeneration), czyli zwyrodnienie plamki żółtej to przewlekła choroba oczu, która najczęściej diagnozowana jest u osób powyżej 50. roku życia.
W przebiegu tej choroby dochodzi do uszkodzenia siatkówki, ubytków widzenia, a konsekwencji nawet do ślepoty. Pierwsze objawy to falowanie, zniekształcenia obrazu, gorsze widzenie w centralnej części oka, słabszy kontrast kolorów.
Główne czynniki ryzyka AMD to:
- wiek pacjenta – powyżej 50. roku życia
- palenie papierosów
- choroby układu sercowo-naczyniowego, w tym nadciśnienie tętnicze
- dalekowzroczność
- niebieska barwa tęczówki
- występowanie AMD w rodzinie
Preparaty
Najlepiej, aby każdego dnia z pożywieniem dostarczać do organizmu 10 mg luteiny oraz 2 mg zeaksantyny, czyli w proporcji 5 : 1. Zwykle jednak w diecie jest ich zbyt mało. Właśnie dlatego powstały specjalne suplementy.
W sprzedaży można znaleźć różne warianty suplementów na dobry wzrok, które zawierają połączenie luteiny i zeaksantyny w odpowiednich proporcjach. Mają one pochodzenie naturalne – postać ekstraktu z nagietka (Calendula officinalis) lub ekstraktu z kwiatów aksamitki wzniesionej (Tagetes erecta).
Suplementy te zawierają też dodatkowe związki wspierające prawidłowe widzenie, między innymi kwasy tłuszczowe omega-3 (DHA i EPA), witaminę E, witaminę D3, witaminy z grupy B, cynk, selen, miedź, mangan, żelazo, ekstrakt z borówki.
Cena
Suplementy diety na wzrok zawierające zeaksantynę kosztują najczęściej od 10 do 50 złotych w zależności od producenta, składu oraz liczby kapsułek.
Specyfiki można zakupić w aptekach, drogeriach, sklepach zielarskich, także w sklepach internetowych.
Opinie
Opinie na temat preparatów z zeaksantyną oraz z innymi dodatkami wspierającymi prawidłowy wzrok są zachęcające. Chociaż to suplementy o działaniu długoterminowym i profilaktycznym, to jednak wiele osób decyduje się na włączenie ich do codziennej diety.
Zatem zeaksantyna to bardzo ważny związek wspierający pracę naszych oczu każdego dnia – czuwa nad ich zdrowiem i redukuje ryzyko pojawienia się AMD. Warto więc zadbać o jego właściwą ilość w diecie i wspomagająco stosować specjalne suplementy diety.
