Alergia, również określana jako uczulenie albo nadwrażliwość, jest dolegliwością układu immunologicznego, na którą narażone są osoby w każdym wieku. Szacuje się, że różne formy alergii dotykają aż co 4 Polaka. Badania prowadzone nad uczuleniami wskazują, że obecnie są one diagnozowane coraz częściej, dlatego zaliczane są do grupy schorzeń cywilizacyjnych. Jak dochodzi do powstania reakcji alergicznej i jakie są główne rodzaje alergii? Jak się ją diagnozuje i leczy – oto najważniejsze informacje o alergiach!
Definicja
Pod pojęciem jak alergia znajduje się patologiczna reakcja organizmu na obce substancje, które określane są jako alergeny.
Reakcja ta jest efektem nieprawidłowego działania układu immunologicznego, czyli odpornościowego. Znajdujące się we krwi specjalne komórki – limfocyty T przekazują sygnał, aby rozpocząć produkcję przeciwciał przeciwko alergenom (IgE), by je unieszkodliwić. Prowadzi to do powstania substancji o właściwościach zapalnych – histaminy i leukotrienów. Wywołują one stan zapalny, który powoduje uszkadzanie własnych tkanek oraz wystąpienie objawów alergicznych.
Sam termin alergii został po raz pierwszy zastosowany w 1906 roku przez pediatrę z Wiednia – Clemensa Petera von Pirqueta. Oznacza on inną, odmienną reakcję od greckiego allos, czyli inny oraz ergos, czyli reakcja.
Przyczyny
Badacze nie zdołali dotychczas określić, co dokładnie przyczynia się do powstawania alergii.
Przede wszystkim za główny powód pojawienia się uczuleń uznaje się genetykę, dlatego ryzyko alergii u dzieci wzrasta wtedy, gdy mają ją rodzice.
Ponadto do powstawania alergii mogą przyczyniać się:
- Styl życia
- Nadmierny stres
- Czynniki klimatyczne
- Zanieczyszczenie środowiska, w tym smog
- Chemiczne dodatki do żywności
- Nadużywanie antybiotyków
- Zbyt czyste, sterylne otoczenie
- Nadmierny wysiłek fizyczny
Rodzaje alergii
Alergenem mogą być różne czynniki, stąd też wyróżnia się różne rodzaje alergii, które mogą pojawiać się okresowo lub stale przy wystawieniu na alergen.
Główne rodzaje alergii:
- Skórna
- Kontaktowa
- Wziewna
- Pokarmowa
- Krzyżowa
- Na słońce
Alergia skórna
Jest to rodzaj alergii powstającej na skutek zetknięcia się czynnika alergizującego ze skórą. Najczęściej reakcję uczuleniową wywołują określone składniki kosmetyków, środków piorących, włókna odzieży czy rośliny.
Alergia skórna daje natychmiastowe objawy skórne w postaci wyprysku alergicznego – pokrzywki. Mogą towarzyszyć jej także świąd, obrzęki, a w skrajnych przypadkach bolesne pęcherze wypełnione surowicą.
Alergia kontaktowa
Do alergii kontaktowej dochodzi na skutek kontaktu skóry z czynnikiem alergizującym, jednak objawy najczęściej pojawiają się ze znacznym opóźnieniem od momentu ekspozycji.
Wśród czynników, które wywołują alergię kontaktową, znajdują się między innymi metale jak nikiel, chrom, miedź, pallad, ponadto miód oraz znajdujący się w nim propolis, niektóre składniki kosmetyków, lanolina z wełny owczej, detergenty.
Alergia wziewna
Jest to często pojawiający się typ alergii, która wywołana jest przez alergeny przedostające się do układu oddechowego.
Najczęściej czynnikami alergizującymi są pyłki roślin wiatropylnych jak brzoza, olcha, leszczyna, żyto czy komosa. Również uczulenia wywołują: roztocza kurzu domowego bytujące w tekstyliach, zarodniki grzybów pleśniowych, alergeny pochodzenia zwierzęcego – kotów, psów, gryzoni.
Osoby z alergią wziewną na pyłki roślin powinny zapoznać się z kalendarium – kalendarzem pylenia, który pozwala na sprawdzenie stężenia alergenów różnych roślin w poszczególnych regionach kraju w danym miesiącu. Aby zapobiegać reakcji alergicznej, zaleca się unikanie wychodzenia na dwór w okresie najsilniejszego pylenia.
Alergia pokarmowa
Do powstawania alergii pokarmowych dochodzi na skutek zjedzenia pokarmów wywołujących reakcją alergiczną.
Wśród najczęściej uczulających pokarmów i ich składników znajdują się: gluten, laktoza, jaja kurze, sezam, orzeszki ziemne, seler, ryby, krewetki, czekolada, a także niektóre konserwanty, barwniki i inne dodatki do żywności.
Alergie pokarmowe są bardzo niebezpieczne, ponieważ mogą prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego, który stanowi zagrożenie dla życia.
Alergia krzyżowa
Szczególnym rodzajem alergii jest alergia krzyżowa. Dochodzi do niej na skutek nieprawidłowej reakcji organizmu na czynnik, którego budowa jest podobna do alergenu.
Przykłady alergii krzyżowych:
- Roztocza kurzu domowego i owoce morza
- Sierść kota i mięso wieprzowe
- Lateks z gumy i pomidory, ziemniaki, seler, grejpfruty, banany, kiwi, marchewka, szpinak, sałata
Aby sprawdzić, jakie czynniki mogą wywołać alergię krzyżową, warto skorzystać z dostępnych w internecie tabel alergenów.
Alergia na słońce
Jednym z typów alergii jest też uczulenie na słońce. Wówczas czynnikiem alergizującym jest promieniowanie słoneczne.
Do alergii na słońce dochodzi na skutek nawet krótkiego przebywania na słońcu, co powoduje powstanie objawów jak swędzenie, pieczenie, wysypka, grudki i pęcherzyki na skórze.
Objawy
Objawy towarzyszące alergiom są dość charakterystyczne, jednak często są bagatelizowane. Są one zależne od rodzaju alergii, chociaż niektóre pokrywają się ze sobą.
Główne objawy alergii:
- Wodnisty katar (tzw. katar sienny)
- Uczucie zatkanego nosa
- Kichanie
- Drapanie w gardle
- Chrząkanie
- Suchy kaszel
- Zmęczenie
- Problemy ze snem
- Migrenowe bóle głowy
- Reakcje skórne – zaczerwienienie, obrzęk, wysypka, pęcherzyki, grudki, łuszczenie się skóry
W przypadku alergii pokarmowych pojawiają się również objawy jak: bóle brzucha, biegunki, wymioty, nudności.
Bardzo groźnym objawem alergii jest wstrząs anafilaktyczny, do którego może dojść na skutek silnej reakcji alergicznej, na przykład na jad owadów jak pszczoły, osy, orzeszki ziemne, sezam, owoce morza.
Testy i badania
Objawy są podstawą w diagnostyce alergii, ale żeby dokładnie wskazać, co jest czynnikiem wywołującym reakcję alergiczną, wykonuje się odpowiednie testy i badania.
Diagnostyka alergii polega na wykorzystaniu dwóch głównych metod:
- Testy skórne
- Oznaczenie poziomu przeciwciał IgE z krwi
Testy skórne polegają na nanoszeniu na skórę alergenów, głównie na przedramię lub plecy. Następnie odczytuje się reakcję na podstawie wielkości bąbla powstającego w miejscu nałożenia uczulającego czynnika.
Do oznaczenia poziomu przeciwciał IgE pobiera się krew, którą następnie analizuje się w kierunku określonych przeciwciał. Im wyższy będzie ich poziom, tym silniejsza reakcja alergiczna.
Leki
Alergikom zaleca się przede wszystkim unikanie kontaktu z czynnikiem wywołującym alergię. Nie jest to jednak zawsze możliwe, dlatego stosowane są wówczas odpowiednie metody leczenia.
Leki przeciwhistaminowe
To leki stosowane objawowo, które blokują reakcje alergiczne, uniemożliwiając połączenie się histaminy z receptorami wyzwalającymi objawy alergiczne. Leki te mają postać tabletek, sprayów do nosa.
Glikokortykosteroidy
Różne rodzaje sterydów, które stosowane są w formach leków doustnych, w postaci wziewnej, jako maści i kremy.
Adrenalina
Strzykawki z adrenaliną są używane przy wystąpieniu wstrząsu anafilaktycznego. Ich noszenie przy sobie zalecane jest osobom z ciężkimi alergiami, na przykład na jad owadów.
Odczulanie
Immunoterapia swoista, czyli odczulanie to metoda leczenia polegająca na wystawianiu organizmu na coraz większe dawki alergenu, co powoduje stopniowe przyzwyczajenie się do jego obecności oraz zmniejszenie lub całkowicie wyeliminowanie objawów alergicznych.
Dla uzyskania najlepszych rezultatów odczulanie musi być prowadzone stale i we wskazanym czasie – nawet kilku lat.
Naturalne leczenie alergii
Alergie można także próbować leczyć w sposób naturalny. Naturalne metody leczenia alergii koncentrują się na dostarczaniu do organizmu substancji, które zmniejszają reakcję uczuleniową i wspomagają prawidłową pracę układu odpornościowego.
Ważna jest wówczas odpowiednia dieta, a także stosowanie dodatkowych suplementów, na przykład w postaci ziół, olejów – dobre efekty daje olej z czarnuszki.
Nieleczona alergia
Brak leczenia alergii może być powodem powstania poważnych dolegliwości.
Do skutków nieleczonej alergii zaliczają się:
- Alergiczny nieżyt nosa
- Astma oskrzelowa
- Zapalenie zatok przynosowych
- Polipy nosa
- Zapalenie spojówek
- Zapalenie ucha
- AZS – atopowe zapalenie skóry
- Alergie krzyżowe z innymi alergenami
Aby rozpocząć diagnostykę i leczenie alergii, należy udać się do specjalisty w tej dziedzinie – lekarza alergologa.
