Lukrecja (Glycyrrhiza L.) jest byliną zaliczaną do bobowatych. Występuje głównie w Europie oraz w Azji. Znana od wieków jako roślina medyczna i spożywcza – była używana już w Starożytnym Rzymie oraz na Bliskim Wschodzie. Ze względu na dużą zawartość saponin i glicyryzyny jest 50 razy słodsza od cukru. Najbardziej rozpowszechniony gatunek to lukrecja gładka (Glycyrrhiza glabra), która uprawiana jest w różnych regionach świata, w tym również w Polsce. Jakie są główne właściwości i zastosowanie lukrecji?
Właściwości
Lukrecja gładka to roślina wyróżniająca się mocno zdrzewiałymi kłączami mającymi około 1,5-2 metry długości oraz wysokimi łodygami dochodzącymi do 1,8 metra. Ma ciemnozielone liście o jajowatym kształcie, drobne, jasnofioletowe kwiatki zebrane w groniastych kwiatostanach i wydaje owoce w formie strąków.
Głównym surowcem rośliny jest jej korzeń. Ma brunatną, prążkowaną korę i jest słabo rozgałęziony. To ceniony składnik zielarski, który używany jest w medycynie naturalnej już od wielu stuleci. Wykazuje szereg prozdrowotnych właściwości.
Korzeń lukrecji gładkiej (Liquiritiae radix) poddany okorowaniu lub wysuszeniu może być używany w całości lub po rozdrobnieniu. Często mieszany jest także z innymi gatunkami, w tym z lukrecją chińską (Glycyrrhiza inflata), która powszechnie uprawiana jest w Chinach.
W korzeniu znajduje się 5-14% glicyryzyny, która nadaje mu wyjątkowo słodki smak. Glicyryzyna występuje jako sól kwasu glicyryzynowego i zaliczana jest do saponin. Posiada szeroki zakres działania biologicznego i farmakologicznego. Wykazano między innymi, że wpływa na przemiany hormonalne, pracę układu oddechowego, przeciwdziała drobnoustrojom, a także redukuje stany zapalne.
Poza glicyryzyną lukrecja zawiera także flawonoidy, kumaryny, olejek eteryczny, polisacharydy (wielocukry), gumy, żywice, skrobię, cukry, w tym mannitol, białka – albuminę, garbniki, lipidy, witaminy z grupy B.
Główne właściwości korzenia lukrecji:
- sekretolityczne – rozrzedza zalegającą wydzielinę w drogach oddechowych
- wykrztuśne – pomaga w usunięciu wydzieliny z płuc, oskrzeli
- rozkurczowe – rozkurcza mięśnie i redukuje bolesne skurcze
- przeciwzapalne – zapobiega i łagodzi zapalenia
- przeciwdrobnoustrojowe – likwiduje bakterie szczepów Staphylococcus aureus, Streptococcus mutans oraz Mycobacterium smegmatis, a także posiada działanie przeciwwirusowe, hamując replikację i wnikanie wirusów do komórek
- zwiększa wydzielanie soków żołądkowych – poprawia trawienie, przyspiesza metabolizm
- przeczyszczające – pomaga w oczyszczaniu organizmu z toksyn
- moczopędne – powoduje zwiększenie produkcji moczu
- łagodzące – dla nabłonka układu pokarmowego
Glicyryzyna a koronawirus
Badania potwierdzają, że glicyryzyna znajdująca się w lukrecji ma działanie przeciwdrobnoustrojowe, w tym wysoką skuteczność przeciwwirusową.
Glicyryzyna powoduje zahamowanie replikacji wirusów oraz ich przenikanie do komórek, dzięki czemu może zapobiegać infekcjom i łagodzić ich przebieg. Udowodniono, że działa skutecznie na wirusa SARS (zespół ciężkiej ostrej niewydolności oddechowej), który jest spokrewniony w wirusem SARS-CoV-2 wywołującym koronawirusa. Badania nad wykorzystaniem glicyryzyny w leczeniu infekcji wywołanych przez koronawirusa nadal trwają.
Działanie i zastosowanie
Korzeń lukrecji to znany surowiec leczniczy, który wykazuje działanie profilaktyczne i terapeutyczne.
Najważniejsze zalety korzenia lukrecji:
- likwiduje chrypkę
- zmniejsza dolegliwości układu oddechowego przy zapaleniach płuc, oskrzeli – ma działanie wykrztuśne, ułatwia usuwanie zalegającej wydzieliny, łagodzi suchy kaszel
- redukuje dolegliwości układu pokarmowego – bóle skurczowe, pomaga w trawieniu
- łagodzi dolegliwości przy wrzodach żołądka – może zmniejszać rozwój bakterii Helicobacter pylori
- zabezpiecza wątrobę – może zapobiegać jej stłuszczeniu i marskości
- pomaga w ochronie przed wirusami – może zmniejszać zakażenie koronawirusem i pomagać łagodniej przejść chorobę
- zmniejsza ryzyko próchnicy zębów wywołanej przez bakterie Streptococcus mutans
- zmniejsza zapalenia i zapobiega ich powstawaniu
- poprawia pracę układu odpornościowego
Poza zastosowaniem w ziołolecznictwie lukrecja gładka jest również używana w innych branżach.
Przemysł spożywczy – do produkcji słodyczy, które mają charakterystyczny smak i czarny kolor. Lukrecjowe słodycze są popularne przede wszystkim w krajach skandynawskich, Niemczech, Włoszech. Jest ona także używana jako składnik włoskiego likieru sambuca.
Browarnictwo – stosowana przy warzeniu określonych gatunków piwa.
Przemysł tytoniowy – jako dodatek smakowy do papierosów.
Przemysł kosmetyczny – jako składnik kosmetyków, w tym kremów, szamponów do włosów, żeli myjących, toników do twarzy. Pomaga w redukcji objawów AZS – atopowego zapalenia skóry.
Przeciwwskazania
Z lukrecji nie powinny korzystać osoby posiadające określone przeciwwskazania, ponieważ może ona wywołać niepożądane skutki uboczne.
Główne przeciwwskazania:
- poważne choroby wątroby, w tym marskość wątroby
- zastoje żółci
- niewydolność nerek
- zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej
- nadciśnienie tętnicze
- ciąża i karmienie piersią
- dzieci do 4. roku życia
- stosowanie określonych leków – leki moczopędne, leki sterydowe, leki przeciwko arytmii serca
Zaleca się, aby lukrecji nie stosować dłużej niż przez okres 4 tygodni. Zbyt długie korzystanie z rośliny lub produktów, które ją zawierają, może spowodować zaburzenia akcji serca – arytmię, zbyt wysokie ciśnienie, retencję wody w organizmie. Może także wywołać hipokaliemię przez obniżenie poziomu potasu.
Cena
Koszt zakupu sproszkowanego korzenia lukrecji to od około 4 do 10 złotych. Sproszkowany korzeń używany jest do przygotowywania naparów.
Nasiona lukrecji przeznaczone do samodzielnej uprawy to koszt od 5 do 20 złotych.
Uprawa
Lukrecję można uprawiać samodzielnie w przydomowym ogródku albo w dużych pojemnikach. Nie jest rośliną wymagającą. Preferuje stanowiska słoneczne, wilgotne. Można nawozić ją w okresie od wiosny do jesieni. Wymaga regularnego podlewania, ale może wytrzymać krótkookresowe susze. Bywa ekspansywna, dlatego może samodzielnie rozrastać się na okoliczne obszary, powodując zagłuszenie innych roślin.
Korzenie lukrecji zbiera się z roślin mających 3-4 lata. Zbiór następuje w okresie wczesnej wiosny albo jesienią.
Zatem ze względu na swoje liczne właściwości prozdrowotne lukrecja jest skutecznym, całkowicie naturalnym produktem roślinnym posiadającym bardzo szerokie zastosowanie w redukowaniu różnych dolegliwości.
