Czosnek – właściwości, przechowywanie i uprawa

Czosnek (Allium L.) to jedna z popularnych roślin, którą zna każdy z nas. Prawdopodobnie wywodzi się z Azji i szacuje się, że towarzyszy człowiekowi od przynajmniej 5 tysięcy lat. Jego główki widoczne są między innymi na malowidłach w piramidzie Cheopsa oraz w ruinach pałaców w Knossos, Pompejach i Herkulanum. Obecnie jest popularnym składnikiem kulinarnym – znany jest na całym świecie jako przyprawa do potraw. Również wykazuje właściwości prozdrowotne, a jego działanie zostało dowiedzione licznymi badaniami klinicznymi. Warto zatem bliżej zapoznać się z tym niezwykłym warzywem, które w wielu formach można zakupić w każdym sklepie spożywczym.

„Kto ma czosnek, nie boi się trucizny” czy „ucieka jak czarownica od czosnku” to tylko niektóre powiedzenia związane z tą rośliną. Według ludowych wierzeń ma on również odstraszać wampiry. Skupmy się jednak na jego działaniu leczniczym, ponieważ to właśnie w tym obszarze może on pochwalić się wieloma wyjątkowymi zdolnościami, których mogą pozazdrościć mu inne warzywa.

Odmiany

Czosnek jest rośliną zaliczaną do amarylkowatych, a kiedyś do czosnkowatych lub liliowatych. Włącza przeszło 700 zróżnicowanych gatunków, które występują głównie w strefie umiarkowanej.

Do popularnych odmian zalicza się czosnek:

• pospolity, zwyczajny (Allium sativum L.)
• olbrzymi (Allium giganteum)
• niedźwiedzi (Allium ursinum L.)
• cebula zwyczajna (Allium cepa L.)
• por (Allium ampeloprasum L.)
• szczypiorek (Allium schoenoprasum L.)

Wobec tego warzywo to ma zróżnicowane formy – wyróżnia się zarówno gatunki niskie, które dorastają do 15-25 cm, jak również wysokie mające nawet do 2 m. Ich najważniejszym elementem jest część podziemna w kształcie cebuli pokrytej suchymi łuskami, wydzielającej charakterystyczny zapach.

W naszym studium koncentrujemy się na właściwościach i działaniu czosnku zwyczajnego.

Właściwości

Ze względu na swoje wyjątkowe właściwości odmiana zwyczajna, pospolita czosnku była już od wieków używana w medycynie ludowej. To wszystko zasługa jej unikatowego składu na tle innych roślin.

Wartości odżywcze w 100 g czosnku pospolitego:

• woda – 60-65 g
• węglowodany – 29-32 g
• białko – 6,4 g
• energia – 144 kcal

Odmiana pospolita zawiera wiele witamin i składników mineralnych, między innymi witaminę C, witaminy z grupy B – B1, B2, B6, witaminę C oraz witaminę PP, a ponadto magnes, fosfor, żelazo, wapń, siarkę, sód i potas.

W czosnku znajduje się wiele związków bioaktywnych:

• olejek lotny, inaczej czosnkowy i powstająca z niego allicyna
• związki flawonoidowe
• związki śluzowe
• salicyna
• kwas spirogenowy
• amoniak

Zdecydowanie najważniejszym związkiem aktywnym czosnku jest allicyna, która powstaje z jego olejku lotnego. To sulfotlenek dwusiarczku allilu – związek zawierający siarkę. To on odpowiada za zapach oraz smak czosnku. Powstaje w trakcie rozdrabniania ząbków. Wykazano, że posiada właściwości bakteriobójcze i z jego powodu warzywo to zyskało sobie miano naturalnego antybiotyku.

Warto jednak zaznaczyć, że ze względu na szereg prozdrowotnych składników główki czosnku sprawdzają się także w wielu innych przypadłościach. Kiedy warto go jeść?

Działanie

Wśród najważniejszych korzyści ze stosowania czosnku pospolitego znajdują się:

Silne działanie bakteriobójcze

To właśnie efekt zawartości allicyny, która likwiduje bakterie gram-dodatnie oraz gram-ujemne różnych szczepów. W przeszłości z tego właśnie względu używano czosnku jako środka odkażającego rany.

Także daje dobre efekty stosowany wewnętrznie – pomaga w leczeniu dolegliwości dróg oddechowych, układu pokarmowego, moczowego. Nie wykazuje przy tym skutków ubocznych – nie narusza naturalnej flory bakteryjnej.

Poprawa odporności

Badania potwierdzają, że stosowanie czosnku podnosi odporność. Jest on rekomendowany dla osób z zaburzonymi mechanizmami obronnymi organizmu, co może objawiać się przez większą zapadalność na przeziębienia i grypę.

Stosowany systematycznie, zwłaszcza w okresie przejściowym, redukuje ryzyko zachorowania na infekcje górnych dróg oddechowych.

Zwalcza pasożyty

W medycynie ludowej był używany również jako roślina zwalczająca pasożyty, między innymi tasiemca, glistę ludzką, owsiki.

Obecnie lepiej zastosować w tym celu sprawdzone środki z apteki, które działają szybko i skutecznie.

Wspiera działanie układu krążenia

Na skutek rozpadu allicyny w czosnku powstaje ajoen, który ma korzystny wpływ na układ krwionośny. Zapobiega on nadmiernej agregacji płytek krwi, rozszerza naczynia krwionośne i zmniejsza poziom cholesterolu.

To powoduje, że posiada duży wpływ na prawidłową pracę serca i naczyń, a tym samym redukuje ryzyko zawałów serca, miażdżycy oraz udarów mózgu. Czosnek wspomaga także obniżenie ciśnienia krwi.

Poprawia procesy trawienne

Stosowanie czosnku w daniach powoduje, że układ pokarmowy działa lepiej. Powoduje on przyspieszenie wydzielania żółci, wspomaga pracę jelit, zapobiega wzdęciom. Doskonale sprawdzi się z potrawami ciężkostrawnymi, tłustymi.

Także polecany jest osobom z zakażeniem bakteriami Helicobacter pylori, które sprzyjają rozwojowi wrzodów żołądka i dwunastnicy.

Działanie antynowotworowe

Ze względu na swoje działanie przeciwbakteryjne powoduje on zmniejszenie aktywności bakterii Helicobacter pylori, które przyczyniają się do powstawania raka żołądka. Także redukuje ryzyko rozwoju innych nowotworów układu pokarmowego – jelita grubego, okrężnicy.

Stosowanie czosnku pospolitego pomaga też w redukcji innych nowotworów, ponieważ wykazuje on działanie antyoksydacyjne. Zwalcza wolne rodniki, które sprzyjają ich powstawaniu.

Jak jeść i ile dziennie?

Czosnek można jeść na surowo, dodawać go do potraw, stosować go jako sproszkowany, a także suszony. W sprzedaży można znaleźć także suplementy diety z jego skoncentrowanymi ekstraktami.

Najlepsze właściwości lecznicze wykazuje wtedy, gdy jest świeży i spożywany na surowo. Wtedy, gdy poddany jest on obróbce termicznej, traci swoje prozdrowotne właściwości. Zaleca się spożywanie do 2 ząbków czosnku dziennie. Alternatywnie można używać czosnku sproszkowanego.

Minusem stosowania świeżego i sproszkowanego czosnku jest jego intensywny aromat, który powoduje nieprzyjemny zapach z ust, a u niektórych osób zmienia nawet zapach skóry. W takim przypadku rozwiązaniem jest używanie specjalnych preparatów z czosnkiem, które zawierają jego ekstrakty bogate w wartościowe składniki bioaktywne.

Przeciwwskazania

Ze względu na szereg składników aktywnych korzystanie z czosnku pospolitego nie jest polecane u każdej osoby.

Wśród głównych przeciwwskazań wymienia się:

• niskie ciśnienie krwi
• wrzody żołądka
• niewydolność wątroby
• zapalenia nerek

Nadmierne spożycie czosnku może powodować nieprzyjemne skutki uboczne ze strony układu pokarmowego, między innymi bóle brzucha.

Uprawa

Czosnek można uprawiać samodzielnie. To roślina posiadająca niewygórowane wymagania glebowe i wodne. Można sadzić ją zarówno w gruncie w ogródku, jak i w skrzynkach, doniczkach.

Najczęściej stosuje się cebule, ale w sprzedaży znajdują się także nasiona. Rośnie na glebach lekkich, piaszczysto-gliniastych, wymaga stanowiska ciepłego i słonecznego.

Jak przechowywać?

Czosnek jest warzywem dość trwałym, lecz nieprawidłowo przechowywany może szybko ulec zeschnięciu, spleśnieć.

Zaleca się przechowywanie go w suchym i chłodnym miejscu w kuchni, na przykład w szafce, spiżarni, w ciemnym kącie. Nie należy umieszczać go w foliowych torebkach, które kumulują wilgoć i sprzyjają rozwojowi pleśni i kiełkowaniu główki.

Czosnku nie powinno umieszczać się w lodówce, ponieważ jego zbytnie wychłodzenie powoduje, że traci on swoje dobroczynne właściwości. W lodówce warto przechowywać jednie obrane i posiekane ząbki – najlepiej umieścić je w szczelnym opakowaniu i zużyć w przeciągu 48 godzin.

Cena

Za czosnek świeży należy zapłacić 1-2 złote za główkę. Sproszkowana przyprawa również jest bardzo tania i kosztuje zwykle około 1-3 złotych.

Suplementy diety zawierające bezzapachowy wyciąg z czosnku to koszt od 8 do 30 złotych w zależności od producenta. Często oferowany jest on z dodatkami jak tran, olej z wątroby rekina.

Czosnek to zatem wyjątkowa roślina – nie tylko sprawdza się w kuchni, ale również wspiera zdrowie całego organizmu!

---